Oferowane przez krajowe banki karty różnią się między sobą zasięgiem, sposobem rozliczania transakcji, techniką i bezpieczeństwem rozliczania transakcji, ilością podmiotów, uczestniczących w rozliczeniach, charakterem prawnym posiadacza karty, stopniem zaufania, jakim bank obdarza posiadacza karty i wieloma innymi elementami. Biorąc pod uwagę kryterium zasięgu, na polskim rynku wyróżniamy:
– lokalną – funkcjonuje w ramach jednego lub kilku banków bądź w ramach jednego systemu ich akceptacji, najczęściej ograniczonego do sieci sklepów tej samej firmy.
– krajową – karta ta ma zazwyczaj logo międzynarodowej organizacji płatniczej (np. Visa czy Eurocard/Mastercard), ale zasięg funkcjonowania został ograniczony do jednego kraju. Posłużenie się taką kartą poza granicami danego kraju nie jest możliwe. W obrębie jednego kraju kartą można posługiwać się we wszystkich punktach handlowo-usługowych oraz bankomatach akceptujących ten typ kart. Na kartach krajowych są określone jej ograniczenia poprzez napis np. w Polsce: „Valid Only in Poland” lub podobny.
– międzynarodową – ważna na całym świecie, w każdym punkcie lub bankomacie oznaczonym logo danej karty. Mianem systemów kart międzynarodowych można określić – między innymi Visa, Eurocard/Mastercard, Diners Club oraz American Express.
Ze względu na sposób rozliczenia przeprowadzanych transakcji, funkcjonujące w Polsce karty możemy podzielić na:
– kredytowe – służą celom płatniczym. Umożliwiają posiadaczowi karty dokonywanie płatności bezgotówkowych na podstawie zaciągniętego kredytu, który musi być spłacony stosownie do warunków uzgodnionych z bankiem. Kredyt ten ma z reguły dwie stopy procentowe. Niższe oprocentowanie, jeżeli zostaje spłacony w terminie i wyższe, jeśli termin spłaty kredytu nie zostanie dotrzymany. Wydanie karty jest uzależnione od wysokości dochodów konsumenta. Często nie jest wymagane posiadanie przez klienta rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w danym banku,
– debetowe – najpopularniejsze, charakteryzują się niskim poziomem ryzyka, nie zapewniają żadnych możliwości uzyskania kredytu. W zdecydowanej większości karty te działają w oparciu o rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, a posiadacze takich kart mogą się nimi posługiwać tylko do wysokości salda na rachunku. Przekroczenie stanu konta powoduje naliczanie „karnych” odsetek. Karty debetowe umożliwiają jedynie dokonywanie wypłat gotówkowych za pomocą bankomatów oraz transakcji w punktach włączonych do lokalnych sieci elektronicznych banków. Z tego względu ich rozwój na skalę międzynarodową rozpoczął się z momentem powstania międzynarodowych systemów ( np. Cirrus, Maestro). Ze względu na sposób obciążania rachunku karty debetowe można podzielić na:
– karty debetu bezpośredniego – gdy po każdej transakcji obciążany jest rachunek klienta,
– karty debetu pośredniego – pozwalają na dokonywanie transakcji, które obciążają rachunek w sposób skumulowany w określonym terminie (najczęściej dwa tygodnie), czyli umożliwiają posiadaczowi takiej karty odłożenie płatności bez konieczności bieżącego angażowania posiadanych środków finansowych.
– obciążeniowe – nazywane często kartami typu charge – są kartami z odroczonym terminem płatności. Ich cechy są podobne do cech kart kredytowych, z tą różnicą, że zaciągnięty kredyt spłaca się w całości raz w miesiącu (kredyt krótkoterminowy). Karty obciążeniowe wydawane są w oparciu o istniejący rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Na podstawie ilości środków przelewanych co miesiąc na ten rachunek, bank ustala miesięczny limit wydatków. Na koniec miesiąca bank obciąża równowartością wydanej kwoty rachunek posiadacza karty.
– przedpłacone – dokonanie transakcji tą kartą wymaga wcześniejszego zasilenia karty kwotą, do wysokości, której następnie autoryzowane są transakcje. Karta taka nie jest związana z rachunkiem osobistym i może być wydana „na okaziciela” tzn. bez personalizacji karty jako np. karta podarunkowa. Niektóre źródła za karty przedpłacone uważają również Elektroniczne portmonetki.
– wirtualne – karta jest jedynie zarejestrowanym w systemie rozliczeniowym numerem – nie jest wydawana w fizycznej postaci (z paskiem magnetycznym czy też chipem). Nie można, więc dokonywać nią żadnych transakcji w POSach i bankomatach – można nią realizować tylko transakcje typu „card not present”. Pod względem sposobu rozliczenia transakcji jest ona mocno zbliżona do karty przepłaconej.
Banki emitują również karty bankomatowe, służące wyłącznie do wypłaty gotówki z bankomatu. Są one kartami debetowymi o ograniczonych możliwościach, wykluczających dokonywanie bezgotówkowych płatności w punktach handlowo-usługowych.
Kolejnym kryterium podziału jest ilość podmiotów, uczestniczących w rozliczeniach przy pomocy kart. Wyróżniamy tu systemy:
– dwustronne – w których karty wydawane przez instytucje nie-bankowe są akceptowane tylko przez ich emitenta,
– trójstronne – wymagają porozumienia trzech kategorii podmiotów, a mianowicie: emitenta, przedsiębiorstw gotowych przyjmować zapłatę kartą i posiadacza karty,
– czterostronne – oprócz podmiotów wymienionych powyżej, w rozliczeniu występuje również właściciel systemu, w którym emitowana jest karta. System czterostronny jest obecnie najbardziej popularnym systemem w Polsce i na świecie.
Kartami bankowymi są karty wydawane w systemach: trójstronnym i czterostronnym.
Z uwagi na kryterium podmiotowe posiadacza, można rozróżnić karty:
– prywatne – wydawane osobom fizycznym, występującym w roli konsumentów,
– firmowe – wydawane podmiotom gospodarczym.
Ze względu na sposób autoryzacji karty płatnicze można podzielić na płaskie i wypukłe – nazwy te są związane ze sposobem embossowania, tj. nanoszenia na kartę danych jej posiadacza oraz numeru karty i daty jej ważności.
Karty płaskie (z płaskim nadrukiem) akceptowane są wyłącznie w środowisku elektronicznym, często wymagają potwierdzania transakcji dokonywanych w sklepie kodem PIN zamiast tradycyjnego potwierdzenia podpisem.
Karty wypukłe (tłoczone, z wypukłym nadrukiem) umożliwiają dokonywanie transakcji na odległość (zamówienia telefoniczne, internetowe) oraz używanie karty w terminalach starszego typu (tzw. imprinterach lub „żelazkach”).
W przypadku operacji bezgotówkowych posiadacz karty zazwyczaj potwierdza dokonanie transakcji podpisem.
W zależności od sposobu zapisania i odczytywania informacji z karty można wyróżnić:
– k. z paskiem magnetycznym – czyli karty, w przypadku, których informacje o karcie zakodowane są na ścieżkach paska magnetycznego,
– k. z mikroprocesorem (chipowe) – zwane również kartami inteligentnymi. Informacje o karcie zakodowane są na mikroprocesorze, który w porównaniu z paskiem magnetycznym jest znacznie bezpieczniejszym nośnikiem informacji. Mikroprocesor pozwala na znaczne zwiększenie funkcjonalności karty – umożliwia zapisanie większej ilości danych oraz ich modyfikowanie i wgrywanie innych aplikacji, np. lojalnościowych,
– k. hybrydowe – łączące cechy wymienionych wyżej produktów, tj. wyposażone zarówno w pasek magnetyczny jak i mikroprocesor. Karty tego typu stosowane są często w okresie dostosowywania terminali sklepowych do obsługi kart wyposażonych w chip.
Biorąc pod uwagę kryterium zaufania banku do posiadacza karty, na polskim rynku wyróżniamy:
– karty masowe – dostępne dla każdego, u kogo bank nie dopatrzył się negatywnych wskaźników finansowych, występujących w przypadku braku stałego źródła dochodu, zaległości podatkowych itp. Pozwalają one na wyselekcjonowanie wiarygodnych klientów, którym bank może zaufać i zaoferować swe produkty, dające poczucie swobody dysponowania środkami finansowymi,
– karty złote – oferowane są najlepszym i najbogatszym klientom. Oprócz prestiżu zapewniają one wyższe limity wydatków, lepsze warunki płatnicze i wiele dodatkowych usług. Są one niejako podsumowaniem współpracy klienta z bankiem,
– karty platynowe – oferowane najbogatszym klientom, którzy korzystają w banku z usługi private banking. Posiadają oni nieograniczony limit wydatków i bardzo szeroki pakiet usług pozafinansowych.
Bardzo popularne w ostatnich latach stało się również wydawanie kart ściśle zdefiniowanym grupom klientów. Wyróżnia się tu:
– karty lojalnościowe (loyality cards), które służą związaniu posiadacza karty z bankiem lub inną organizacją np. poprzez system punktów premiowych przyznawanych za każdą transakcję,
– karty wydawane we współpracy z firmami komercyjnymi (co-branded cards) – na karcie, oprócz logo banku, znajduje się również logo firmy współpracującej, np. sieci supermarketów, w której posiadacz karty może uzyskać specjalne zniżki,
– karty wydawane we współpracy z organizacjami klubowymi (affinity cards) – wydawane w porozumieniu z klubami, których posiadacz karty jest członkiem. Karty tego typu mają zazwyczaj charakter prestiżowy,
– karty wydawane we współpracy z organizacjami społecznymi (charity cards) – wspierającą określony cel. Zazwyczaj opłata za wydanie takiej karty jest wyższa a znaczna część zysków banku przekazywana jest na wsparcie zadań statutowych organizacji.
Prace licencjackie karty 